5. SINIF SOSYAL BİLGİLER KÜLTÜR VE MİRAS KONU ANLATIMI

UYGARLIKLARI ÖĞRENİYORUM

Uygarlık kavramı bir ülkenin veya bir toplumun maddi ve manevi varlıklarını; düşünce, sanat, bilim ve teknoloji ürünlerinin tümünü ifade eder. Anadolu ve Mezopotamya bölgelerinde geçmişte birçok uygarlık yaşamıştır. Bu durumun sebebi Anadolu ve Mezopotamya bölgelerinin insan yaşamına uygun olmasıdır. Anadolu, günümüzde Türkiye topraklarının büyük bir kısmının olduğu bölgedir. Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge ise Mezopotamya olarak adlandırılır.


Anadolu'da Kurulan Uygarlıklar

• Hititler ( MÖ. 2000-700)
• Frigler (MÖ. 1200-676)
• İyonlar (MÖ. 1200-546)
• Urartular (MÖ. 900-600)
• Lidyalılar (MÖ. 700-547)                                                           Mezopotamya'da Kurulan Uygarlıklar                                    Sümerler (MÖ.3500-2000)
• Babiller (MÖ.2105-338)
• Asurlar (MÖ.2000-612)                                                              Anadolu Uygarlıkları                                                                   HİTİTLER  
• İç Anadolu'da Kızılırmak Nehri çevresinde kurulmuştur. Başkenti Hattuşaştır. (Çorum yakınları)
• Devleti askeri ve dini yetkileri olan kral yönetirdi.
• Kralın en önemli yardımcısı Tavananna adı verilen kraliçeydi.
•  Devlet yönetiminde önemli işlerin karara bağlandığı bir meclis bulunmaktaydı. Buna Pankuş adı verilirdi.
• Çok tanrılı dine inanılırdı. Krallar tanrılara hesap vermek amacıyla Anal adı verilen yıllıklar tuttururlardı.
• Çivi ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
• Kuzey Suriye topraklarına hakim olmak için Mısır uygarlığı ile mücadele etmişler ve yıllarca süren savaş sonucunda Kadeş Antlaşması imzalamışlardır.(MÖ.1280)
• Altın, bakır, gümüş ve demir madenlerini işleyerek yaşamlarını kolaylaştıran araç gereçler yapmışlardır.                                                        FRİGLER    
• Sakarya Irmağı çevresinde kurulmuştur.
• Başkenti Gordion'dur. 
• Krallarına Midas adı verilirdi.
• Geçimlerini tarım ve hayvancılıkla sağlamışlardır ve bunları korumak için sert kanunlar yapmışlardır.
• Çok tanrılı dine inanmışlardır. Kibele, en büyük toprak ve bereket tanrıçasıdır.
• Tapates adı verilen halı ve kilimleri dokumuşlardır.
• Krallar ve soylu kişiler için tepe görünümlü mezarlar inşa etmişlerdir. Bunlara Tümülüs adı verilir.
• Friglerin yaptığı Fibula denen çengelli iğne, günümüzde kullanılan çengelli iğnelerin tarihteki ilk örneği olarak kabul edilir.                                                                                                                                                                                                                                       LİDYALILAR    
• Gediz ve Menderes Vadileri arasında kalan bölgede yaşamışlardır.
• Başkenti Sart'tır. Krallıkla yönetilirdi.
• Çok tanrılı din anlayışı vardı.
• Parayı icat eden ilk uygarlıktır. Paranın icadı ile takas usulü sona ermiştir.
• İlk ticaret yolu olan Kral Yolu'nun bir kısmını icat etmişlerdir. (Doğu ve Batı arasında ticaretin gelişmesine katkı sağlamışlardır.)                                                                                                                                                          URARTULAR   
• Doğu Anadolu'da Van Gölü çevresinde kurulmuştur.
• Başkenti Tuşpadır.
• Krallıkla yönetilirdi ve çok tanrılı din anlayışı vardı.
• Ahiret inancının olması sebebiyle kişilere oda mezarlar yapar ve kişileri eşyaları ile gömerlerdi.
• Tarımı geliştirmek için Şamran adı verilen su kanalları yapmışlardır.
• Maden işlemeciliği, taş işçiliği, ve kale yapımında ustalaşmışlardır. (Van Kalesi)                                                                                                                                             İYONLAR 
• Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Bu devletlere Polis adı verilirdi. En ünlü şehir devleti: İzmir, Efes, Foça ve Milettir.
• Akdeniz ve Karadeniz'de koloniler kurarak deniz ticaretinde ileri gitmişlerdir.
• Fenike alfabesini öğrenmişler ve bu alfabenin Batı'ya aktarılmasını sağlamışlardır.
• Artemis Tapınağı, Celsus Kütüphanesi ve Efes Antik Tiyatrosu günümüze kalan önemli eserlerdir.                                                                                                                                                                                                                                                                  Mezopotamya Uygarlıkları                                                                                                                                                            SÜMERLER 
• Mezopotomya'da kurulmuş ilk uygarlıktır.
• Site adı verilen şehir devletleri halinde yaşadılar.
• Ülkeyi Patesi adı verilen rahip krallar yönetirdi.
• Çivi yazısını ve tekerleği icat etmişlerdir.
• Ziggurat adı verilen tapınaklar icat etmişlerdir.
• Üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olduğunu hesapladılar.
• Ay yılı esasına dayanarak takvim hazırladılar.                                                                                                                                                         ASURLAR
• Mezopotamya'nın kuzeyinde kuruldular.
• Başkenti Ninova'dır.
• Krallıkla yönetilirlerdi.
• Çivi yazısını Anadolu'ya getirerek Anadolu Uygarlıklarının yazı ile tanışmasını sağladılar.
• Ticaret yapmak amacıyla Karum adı verilen ticaret merkezleri kurdular. (Kayseri'deki Kültepe)
• Dünyanın ilk kütüphanesini kurdular.                                                                                                                                          BABİLLER  
• Fırat Nehri kenarında kurulmuş bir uygarlıktır.
• Başkenti Babil'dir.
• Krallıkla yönetilirdi. En önemli kralları Hammurabi'dir.
• Tarihte ilk anayasa olarak kabul edilen Hammurabi Yasalarını yapmıştır.
• Babil'in Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi en önemli eserleridir. Bu eserlerin günümüzde ancak kalıntıları vardır.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               NOT
• Anadolu ve Mezopotamya'da kurulan uygarlıklar, bizlere birçok eser bırakmıştır. Bizlere düşen görev onların bıraktığı mirasa sahip çıkmaktır. Çünkü bu eserler insanlığın ortak bilgi birikimidir. Bu uygarlıkların bizlere bıraktığı eserleri görmek için müzeleri veya sanal müze uygulamalarını ziyaret edebilirsiniz.                                        Anadolu Medeniyetleri Müzesi: www.kultur.gov.tr/genel/SanalMuzeler/anadoluMM/