5. SINIF KÜLTÜR VE MİRAS ÜNİTESİ ÇEVREMİZDEKİ GÜZELLİKLER                  Doğada insan eli değmeden oluşan, gezilip görülebilecek eşsiz güzellikteki yerler ve unsurlar doğal varlık olarak adlandırılır. Yurdumuz doğal varlıklar bakımından oldukça zengindir. Doğal varlıklar kendiliğinden oluşur, insanlar tarafından bu varlıklar sonradan keşfedilir. Aşağıdaki doğal varlık örneklerini inceleyiniz.                                                                                                                                                                     

 Manyas Kuş Cenneti Milli Parkı                                                                Balıkesir ilinde yer alan doğal bir varlıktır. Hemen her mevsim kuşların beslenmesine, barınmasına ve kuluçkaya yatmasına uygun bir iklimi olan park sayısız kuşa ev sahipliği yapmaktadır.                                                                                                                             Uzungöl                                                                                                                                                                                             Trabzon ilinin Çaykara ilçesine bağlı eşsiz güzellikte bir beldedir. Bol yağış alması ve ılıman bir iklime sahip olması nedeniyle yılın her mevsiminde yeşildir. Heyelan sonucunda yamaçlardan düşen kayaların derenin önünü kapatmasıyla oluşan göl, Uzungöl olarak bilinir.  Turistik bir mahalledir.                                                                                                                     Peri Bacaları  
                                                                                                                                                        

Nevşehir ilinde yer alan doğal bir varlıktır. Yağmur ve sel sularının volkanik araziyi şekillendirmesiyle oluşmuştur. Peri Bacaları, her yıl yurt içinden ve dışından sayısız turistin ilgi odağı olmakta ve ekonomiye katkı sağlamaktadır.                                                                                                                                     Geçmişte yaşamış ve insan topluluklarına ait kalıntıların bulunduğu yapı ve alanlara tarihi mekan adı verilmektedir. Aşağıdaki tarihi mekan örneklerini inceleyiniz.                                                                                                                                         Safranbolu Evleri 

                                                                                Karabük ilinde yer alan tarihi bir mekandır. 18. yüzyıldan itibaren yapılmaya başlanan evlerin camı, diğer komşu, evlerin camına bakmaz. Hiçbir ev, başka bir evin güneş almasını engellemez. Safranbolu Evleri'nin tavanında ahşap oymacılığı sanatının incelikleri görülür.                                                             Çatalhöyük Antik Kenti     

                                                                                                        

Konya ilinde yer alan tarihi bir mekandır. 2012 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne alınmıştır. Arkeolojik kazılar sonucu ortaya çıkarılan Çatalhöyük Antik Kenti, Anadolu'daki en eski yerleşim merkezlerinden biri olarak kabul edilir.                                                                                                                        Geçmiş uygarlıklardan kalan kalıntı ve eserlere tarihi eser denir. Bizlere miras kalan tarihi eserler geçmişe ışık tutar. Aşağıdaki tarihi eser örneklerini inceleyiniz.                                                                                                                                              Galata Kulesi                                                                                                                      İstanbul ilinde yer alan tarihi bir eserdir. Bizans İmparatorluğu tarafından 528 yılında inşa edilen kule, İstanbul'un önemli simgelerinden biridir. Geçmişte zindan, gözetleme kulesi gibi amaçlarla kullanılan yapı, günümüzde turistik amaçlı hizmet vermektedir.                                                                                                                                                            Malabadi Köprüsü                                                                                                                                 Diyarbakır ilinde yer alan tarihi bir eserdir. Anadolu Türk beyliklerinden Artuklular döneminde 1147 yılında yapılmıştır. Bu eser, tarihin ilk taş kemerli köprüsü olarak kabul etmektedir.                                                                                          Geçmişten bizlere kalan ve tarihi değer taşıyan eşyalar tarihi nesne olarak adlandırılır. Arkeolojik kazılar sonucu bulunan kılıç, vazo, takı, tarım aletleri gibi eşyalar tarihi nesnelere örnektir. Tarihi nesneler taşınabilir oldukları için müzelerde koruma altına alınır. Tarihi nesneleri görmek için müzeleri ziyaret edebilirsiniz.                                                                                                                                                                                              Osmanlı Devleti padişahlarından Fatih Sultan Mehmet'in tuğrası tarihi bir nesnedir. Padişahların imza yerine kullandıkları ve özel bir şekli olan mühre, tuğra adı verilirdi.                                                                                                                 Dinlenme, eğlenme, yeni yerleri görme, tanıma vb. amaçlarla geziye çıkan insanlara turist  adı verilir. Turistler gezdikleri yerler hakkında bilgi sahibi olur ve kültürel birikimlerini artırırlar. Ülkemizdeki doğal varlıkları, tarihi mekanları, eserleri ve nesneleri görmek için her yıl çok sayıda insan turistik faaliyet yapmaktadır. Bu insanları önemli bir kısmı gittikleri yerleri turist rehberleri eşliğinde gezerler. Turist rehberleri yerli ve yabancı turistlere ülkemizin tarihi, kültürel ve doğal özellikleri hakkında ayrıntılı bilgi verir, turistlerin sorunlarının çözümüne yardımcı olur.                                                                                         

Aşağıda verilen  IRMAK  / DENİZ / GÖL    kenarında  kurulan  medeniyetleri  eşleştiriniz ?

URARTULAR

 

KIZILIRMAK

İYONLAR

 

SAKARYA

FRİGLER

 

GEDİZ  / MENDERES

HİTİTLER

 

EGE KIYISI

LİDYALILAR

 

VAN  GÖLÜ

1-) Anadolu ve Mezopotomya geçmişte birçok uygarlık tarafından yerleşim yeri olarak tercih edilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi bu durumun sebeplerinden biri olamaz?

A-) Topraklarının verimli olması

B-) İklim koşullarının elverişli olması                                            C-) Sanayinin gelişmiş olması                                                        D-) Su kaynaklarının fazla olması                                                                                                                                                                 2-)Urartuların Şamran adı verilen sulama kanallarını yapması aşağıdaki ekonomik faaliyetlerden hangisiyle uğraştıklarını gösterir?                                                                                              A-) Hayvancılık                                                                                  B-) Madencilik                                                                                    C-) Tarım                                                                                            D-) Ticaret                                                                                                                                                                                                       3-)Polis ası verilen şehir devletleri halinde yaşadılar.                        Demokratik bir yönetim anlayışı benimsediler.                               Bilim ve sanatta, aynı dönemde yaşayan uygarlıklardan ileri gitmişlerdir.                                                                                 Verilen özellikler aşağıdaki uygarlıklardan hangisine aittir?      A-) Hititler                                                                                          B-) İyonlar                                                                                          C-) Lidyalılar                                                                                      D-) Sümerler                                                                                                                                                                                                4-)Hammurabi Kanunları , bu uygarlığa aittir.                                 Yazıyı bulan uygarlıktır.                                                                   Parayı icat eden uygarlıktır.                                                        Verilen özelliklerle aşağıdaki uygarlıklar eşleştirildiğinde uygarlıklardan hangisi dışarıda kalır?                                             A-) Frigler                                                                                           B-) Babiller                                                                                         C-) Sümerler                                                                                       D-) Lidyalılar                                                                                                                                                                                                 5-)Aşağıdaki icatlardan hangisi tarihin başlangıcı sayılmıştır?  A-) Saat                                                                                              B-) Yazı                                                                                              C-) Takvim                                                                                          D-)Tekerlek                                                                                                                                                                                                     6-)Aşağıdakilerden hangisi Mezopotamya Medeniyetlerinden birisi değildir?                                                                                    A-) Sümerler                                                                                      B-) Frigler                                                                                          C-) Babiller                                                                                        D-) Asurlar                                                                                                                                                                                                       7-)Anadolu medeniyetleri içinde en güçlü, en geniş sınırlara ulaşmış devlettir. Mısırlılara karşı savaşmışlardır. Bu devletle tarihin bilinen ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşmasını imzalamışlardır.                                                                                 Yukarıda anlatılan Anadolu medeniyeti aşağıdakilerden hangisidir?                                                                                          A-) Frigler                                                                                          B-) Hititler                                                                                        C-) Lidyalılar                                                                                    D-) Urartular                                                                                                                                                                                                  8-)Astronomi alanında çalışmalar yapmış ayrıca üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olduğunu hesaplamışlardır. Bu bilgileri sağlayan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir?                A-) Hititler                                                                                          B-) Sümerler                                                                                      C-) İyonlar                                                                                          D-) Asurlar                                                                                                                                                                                                      9-)Mezopotamya ile Anadolu arasında ticaret yapmak amacıyla Karum adı verilen ticaret merkezleri kurmuşlardır.                        Dünya'nın ilk kütüphanesini kurdular.                                        Bu bilgileri sağlayan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir?        A-) Sümerler                                                                                      B-) Urartular                                                                                    C-) Lidyalılar                                                                                    D-) Asurlular                                                                                                                                                                                                  10-) Günümüzde kullandığımız çengelli iğnelerin ilk örneğini tarihte..................kullanmıştır.                                                         Boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmektedir?            A-) Babiller                                                                                        B-) Frigler                                                                                          C-) Sümerler                                                                                      D-) İyonlar 

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER KÜLTÜR VE MİRAS KONU ANLATIMI

UYGARLIKLARI ÖĞRENİYORUM

Uygarlık kavramı bir ülkenin veya bir toplumun maddi ve manevi varlıklarını; düşünce, sanat, bilim ve teknoloji ürünlerinin tümünü ifade eder. Anadolu ve Mezopotamya bölgelerinde geçmişte birçok uygarlık yaşamıştır. Bu durumun sebebi Anadolu ve Mezopotamya bölgelerinin insan yaşamına uygun olmasıdır. Anadolu, günümüzde Türkiye topraklarının büyük bir kısmının olduğu bölgedir. Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge ise Mezopotamya olarak adlandırılır.


Anadolu'da Kurulan Uygarlıklar

• Hititler ( MÖ. 2000-700)
• Frigler (MÖ. 1200-676)
• İyonlar (MÖ. 1200-546)
• Urartular (MÖ. 900-600)
• Lidyalılar (MÖ. 700-547)                                                           Mezopotamya'da Kurulan Uygarlıklar                                    Sümerler (MÖ.3500-2000)
• Babiller (MÖ.2105-338)
• Asurlar (MÖ.2000-612)                                                              Anadolu Uygarlıkları                                                                   HİTİTLER  
• İç Anadolu'da Kızılırmak Nehri çevresinde kurulmuştur. Başkenti Hattuşaştır. (Çorum yakınları)
• Devleti askeri ve dini yetkileri olan kral yönetirdi.
• Kralın en önemli yardımcısı Tavananna adı verilen kraliçeydi.
•  Devlet yönetiminde önemli işlerin karara bağlandığı bir meclis bulunmaktaydı. Buna Pankuş adı verilirdi.
• Çok tanrılı dine inanılırdı. Krallar tanrılara hesap vermek amacıyla Anal adı verilen yıllıklar tuttururlardı.
• Çivi ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
• Kuzey Suriye topraklarına hakim olmak için Mısır uygarlığı ile mücadele etmişler ve yıllarca süren savaş sonucunda Kadeş Antlaşması imzalamışlardır.(MÖ.1280)
• Altın, bakır, gümüş ve demir madenlerini işleyerek yaşamlarını kolaylaştıran araç gereçler yapmışlardır.                                                        FRİGLER    
• Sakarya Irmağı çevresinde kurulmuştur.
• Başkenti Gordion'dur. 
• Krallarına Midas adı verilirdi.
• Geçimlerini tarım ve hayvancılıkla sağlamışlardır ve bunları korumak için sert kanunlar yapmışlardır.
• Çok tanrılı dine inanmışlardır. Kibele, en büyük toprak ve bereket tanrıçasıdır.
• Tapates adı verilen halı ve kilimleri dokumuşlardır.
• Krallar ve soylu kişiler için tepe görünümlü mezarlar inşa etmişlerdir. Bunlara Tümülüs adı verilir.
• Friglerin yaptığı Fibula denen çengelli iğne, günümüzde kullanılan çengelli iğnelerin tarihteki ilk örneği olarak kabul edilir.                                                                                                                                                                                                                                       LİDYALILAR    
• Gediz ve Menderes Vadileri arasında kalan bölgede yaşamışlardır.
• Başkenti Sart'tır. Krallıkla yönetilirdi.
• Çok tanrılı din anlayışı vardı.
• Parayı icat eden ilk uygarlıktır. Paranın icadı ile takas usulü sona ermiştir.
• İlk ticaret yolu olan Kral Yolu'nun bir kısmını icat etmişlerdir. (Doğu ve Batı arasında ticaretin gelişmesine katkı sağlamışlardır.)                                                                                                                                                          URARTULAR   
• Doğu Anadolu'da Van Gölü çevresinde kurulmuştur.
• Başkenti Tuşpadır.
• Krallıkla yönetilirdi ve çok tanrılı din anlayışı vardı.
• Ahiret inancının olması sebebiyle kişilere oda mezarlar yapar ve kişileri eşyaları ile gömerlerdi.
• Tarımı geliştirmek için Şamran adı verilen su kanalları yapmışlardır.
• Maden işlemeciliği, taş işçiliği, ve kale yapımında ustalaşmışlardır. (Van Kalesi)                                                                                                                                             İYONLAR 
• Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Bu devletlere Polis adı verilirdi. En ünlü şehir devleti: İzmir, Efes, Foça ve Milettir.
• Akdeniz ve Karadeniz'de koloniler kurarak deniz ticaretinde ileri gitmişlerdir.
• Fenike alfabesini öğrenmişler ve bu alfabenin Batı'ya aktarılmasını sağlamışlardır.
• Artemis Tapınağı, Celsus Kütüphanesi ve Efes Antik Tiyatrosu günümüze kalan önemli eserlerdir.                                                                                                                                                                                                                                                                  Mezopotamya Uygarlıkları                                                                                                                                                            SÜMERLER 
• Mezopotomya'da kurulmuş ilk uygarlıktır.
• Site adı verilen şehir devletleri halinde yaşadılar.
• Ülkeyi Patesi adı verilen rahip krallar yönetirdi.
• Çivi yazısını ve tekerleği icat etmişlerdir.
• Ziggurat adı verilen tapınaklar icat etmişlerdir.
• Üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olduğunu hesapladılar.
• Ay yılı esasına dayanarak takvim hazırladılar.                                                                                                                                                         ASURLAR
• Mezopotamya'nın kuzeyinde kuruldular.
• Başkenti Ninova'dır.
• Krallıkla yönetilirlerdi.
• Çivi yazısını Anadolu'ya getirerek Anadolu Uygarlıklarının yazı ile tanışmasını sağladılar.
• Ticaret yapmak amacıyla Karum adı verilen ticaret merkezleri kurdular. (Kayseri'deki Kültepe)
• Dünyanın ilk kütüphanesini kurdular.                                                                                                                                          BABİLLER  
• Fırat Nehri kenarında kurulmuş bir uygarlıktır.
• Başkenti Babil'dir.
• Krallıkla yönetilirdi. En önemli kralları Hammurabi'dir.
• Tarihte ilk anayasa olarak kabul edilen Hammurabi Yasalarını yapmıştır.
• Babil'in Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi en önemli eserleridir. Bu eserlerin günümüzde ancak kalıntıları vardır.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               NOT
• Anadolu ve Mezopotamya'da kurulan uygarlıklar, bizlere birçok eser bırakmıştır. Bizlere düşen görev onların bıraktığı mirasa sahip çıkmaktır. Çünkü bu eserler insanlığın ortak bilgi birikimidir. Bu uygarlıkların bizlere bıraktığı eserleri görmek için müzeleri veya sanal müze uygulamalarını ziyaret edebilirsiniz.                                        Anadolu Medeniyetleri Müzesi: www.kultur.gov.tr/genel/SanalMuzeler/anadoluMM/